Opnieuw een aflevering rond een specifieke vorm van fotografie, dit keer Macro fotografie. Volg de podcast via onderstaande link:
Ik geef in deze aflevering trouwens ook weer een bon weg voor een gratis online cursus. Dit keer in het thema macrofotografie. Het enige wat je moet doen om hier kans op te maken is mij een e-mail sturen met een vraag, opmerking of waarom je die cursus graag wilt winnen. In een van de volgende afleveringen kondig ik dan de winnaar aan.
Wat volgt is een vaste structuur die ik zal proberen aanhouden voor deze onderwerpen in de toekomst.
01 – WAT
Macrofotografie is het fotograferen van onderwerpen die minstens in een schaal van 1:1 op je sensor of film vastgelegd worden. Dat betekent dus dat als je een foto van een lat neemt 1mm op die lat ook 1mm groot op de sensor zal komen.
Om in die vergroting te kunnen fotograferen heb je sowieso een specifieke lens of ander hulpmiddel nodig. Zo meteen meer als we het over materiaal hebben.
Macrofotografie zal omwille van die vergroting vaak dus ofwel fotografie zijn van kleine dingen. Denk dan vooral aan insecten. Een ander veel voorkomend onderwerp voor macro fotografie zijn bloemen. Of juist heel abstracte foto’s van details uit je directe omgeving.
02 – VOORBEREIDING
De voorbereiding is vooral het vinden van je onderwerp. Wil je insecten fotograferen dan zul je op zoek moeten gaan naar die insecten. Dat betekent dan natuurlijk ook wel dat je insecten zult moeten kunnen herkennen.
ANWB heeft een mooie gids met duidelijke foto’s, ideaal voor de beginner. Zie o.a. de webshop van natuurpunt. https://winkel.natuurpunt.be/anwb-insectengids
Ook voor planten en bloemen bestaan er natuurlijk gidsen. Daar heb ik wel geen referenties voor.
Voor abstracte foto’s is het denk ik vooral op zoek gaan in je directe omgeving met je camera. Door de zoeker kijken met de macro lens en zo details leren zien in een totaal andere omgeving dan je met het blote oog kunt zien.
03 – MATERIAAL
Om die vergroting te bekomen heb je een macro lens nodig. Een macro lens is een lens die een onderwerp met een vergroting van minimaal 1:1 (dus ware grootte) op je sensor of film kan projecteren. Andere term hiervoor is reproductiefactor.
Als je echt op zoek gaat naar een macro lens dan is het wel belangrijk die factor ook echt in de specificaties van de lens op te zoeken. Veel fabrikanten zetten het macro label namelijk te snel op een lens.
FujiFilm heeft bijvoorbeeld de XF 60mm f2.4 “macro lens” die eigenlijk geen echte macro lens is. En toch gebruiken ze die benaming. Als je in de specificaties gaat kijken zie je dat deze lens een maximale vergroting van 1:2 heeft of dus 0.5x kan vergroten. Deze lens kost nieuw ongeveer 600 EUR.
Fuji XF 60mm f 2.4 Macro – X-Serie
Bij FujiFilm moet je voor de echte macro lens bij de veel duurdere XF 80mm lens zijn. Voor een nieuwprijs van 1300 EUR is dit zeker geen goedkope lens maar je ziet meteen ook het verschil in bouwkwaliteit en features met de XF 60mm lens. Deze heeft bijvoorbeeld stabilisatie (OIS in type aanduiding) en is weersbestendig (WR). En ja deze lens kan wel echt 1:1 reproduceren of dus met een vergroting van 1x.
Fujifilm XF 80mm f/2.8 R LM OIS WR Macro
Ook bij andere merken zul je zien dat de echte macro lenzen niet goedkoop zijn. Deze zijn dan ook met een heel specifiek doel gemaakt en leveren zeer scherpe foto’s van heel kleine onderwerpen.
Moet je dan echt die investering meteen ook maken? Eigenlijk niet want er zijn ook veel goedkopere alternatieven. Zo kun je bijvoorbeeld een lens omgekeerd proberen monteren op je camera. De uitdaging daar is natuurlijk een adapter te vinden die dit toelaat. Of met een vergrootglas voor je lens proberen werken. Maar ook dat zal niet eenvoudig zijn om een scherp beeld te krijgen.
Een betere oplossing is te werken met tussenringen. FujiFilm heeft zelf 2 tussenringen te koop, de MCEX-11 en de MCEX-16. Beiden afzonderlijke te koop voor ongeveer 80 EUR. Online kun je een tabel vinden waarin je kunt nakijken welke combinatie van lens en tussenring je de beste benadering geeft van een echte macro lens. En als je die tabel bekijkt dan zie je al snel dat je voor een echte 1:1 vergroting eigenlijk niet zo heel veel opties hebt.
Er zijn 3 lenzen geschikt om precies te zijn. 4 als je de 80mm macro lens ook meetelt maar goed dat lijkt me niet de bedoeling gezien die zonder tussenring al 1:1 vergroot. Er zijn 2 prime lenzen, namelijk:
XF 16mm f2.8 R WR
XF 18mm f2 R
En er is de goedkoopste XC zoom:
XC 16-50mm f3.5-5.6 OIS I (en II)
Allemaal in combinatie met de MCEX-16 trouwens. 16 staat voor de extensie in mm. Moest je je dus afvragen of je best de MCEX-11 of 16 koopt… dan heb je bij deze je antwoord.
Op Amazon kun je ook goedkopere alternatieven vinden. Zelf heb ik de JJC varianten. Maar er zijn er ook van bekendere merken zoals Meike. Prijzen voor deze alternatieven liggen rond de 30 EUR voor een set, dus voor de 2 adapters.
Als je kunstlicht nodig hebt zal je moeten kijken naar een ringflitser. Maar zeker als je begint met macrofotografie zou ik aanraden om die investering zo lang mogelijk uit te stellen en eerst met natuurlijk licht goede resultaten proberen te bekomen. Eens je dat onder de knie hebt kunt je verder kijken.
Vergeet trouwens ook niet te investeren in een goed statief, voor zover je dat al niet gedaan hebt. Voor macrofotografie zal je zien dat je vaak met kleine bewegingen de compositie helemaal wijzigt en zeker als je onderwerp mooi stil zit kun je de ISO laag houden met een iets langere sluitertijd wat enkel kan als je camera vast staat op een statief. Met deze investering zou ik trouwens niet wachten want een statief komt bij veel vormen van fotografie goed van pas.
04 – BELICHTING
Bij de belichting zul je vaak rekening moeten houden met je eigen positie en je eigen schaduw. Voor macrofotografie maak je namelijk van heel dichtbij foto’s.
Zeker met die extensie ringen wat trouwens het grootste nadeel is van die dingen. Je bekomt met die ringen natuurlijk niet de kwaliteit van een echte macro lens en je mist features die een echte macro lens wel heeft (zoals focus limiter en OIS) maar je moet met die ringen vooral ook echt extreem dicht op je onderwerp werken. En met extreem dicht bedoel ik echt tot op een afstand van 1 cm.
Daarom is het misschien geen optie voor insecten die je zo wegjaagt. Maar dus ook voor het licht wat je zo wegneemt van je onderwerp niet ideaal. Een hogere ISO gebruiken is dus mogelijks wel nodig bij macrofotografie.
Ook heel specifiek voor macro lenzen is dat deze een heel beperkte DOF of scherptediepte hebben. Deels ook versterkt omdat je van zo dichtbij werkt. Dus in veel gevallen moet je de lens wel een paar stops dicht zetten om toch genoeg scherp in beeld te krijgen. Een opening van f11 of meer is niet vreemd. Vandaar ook dat je al snel de ISO moet opkrikken.
05 – SCHERPSTELLING
Macro lenzen zijn er niet voor gekend snel scherp te stellen. In veel gevallen zijn het zware lenzen met grote glaselementen die niet echt snel te bewegen zijn. Plus dat er ook een serieuze afstand afgelegd moet worden. Mist de camera en gaat deze het juiste punt voorbij, of vertrek je gewoon vanaf het verkeerde punt dan kan het dus nogal wat tijd kosten om op het juiste punt uit te komen.
Om dat deels te verhelpen hebben veel macro lenzen een limiter knop. Daarmee kun je de scherpstelling dan beperken tot de voorste, of achterste helft van het focus veld.
AF is handig maar omdat je onderwerp vaak stil zit kun je vaak ook goed uit de voeten met manuele scherpstelling. Door tussenringen te gebruiken bestaat de kans trouwens dat je enkel nog manueel kunt scherpstellen.
06 – COMPOSITIE en TIPS
’s Morgens fotograferen omdat je dan mooi licht hebt is een tip die je waarschijnlijk al vaker gehoord hebt. Maar ook hier kan ik die herhalen. Voor bloemen en planten krijg je bij dauw ook prachtige kunstwerken. Insecten zouden in de ochtendkou ook minder actief zijn en daarom gemakkelijker te fotograferen.
Ook voor compositie kan ik alleen maar in herhaling vallen dat je best op zoek gaat naar composities met de regel van 3 om je onderwerp uit het midden te krijgen.
Ook experimenteren met vormen, herhaling en kleuren is een tip die weer naar boven komt. Zeker als we dan gaan kijken naar het vastleggen van details waarbij je dus op zoek gaat naar abstractie is dit extra belangrijk.
Tot slot nog 2 artikelen met meer informatie:
https://www.bartheirweg.be/nl/artikels/creatieve-macrofotografie
https://zoom.nl/artikel/cursussen/25373-handige-tips-voor-macrofotografie—een-overzicht.html
Hans2183 